Borsa'da Tek Başına #6

Bu yazımda ele almak, üzerine birkaç söz söylemek istediğim kitap Peter Lynch'in 'Borsa'da Tek Başına' adlı kitabı olacak. Fidelity Magellan adlı fonu on üç yıl yönetip borsayı yenmiş usta bir yatırımcı Peter. Bu başarısını anlattığı kitabı da çok keyifli ve sade bir kitap.

Her zaman birilerinin bize yine birilerinin başarı hikayelerini anlattığına görmüşüzdür. Bu genelde önümüzde bir sınav, aşmamız gereken bir engel, yapmamız gereken önemli bir iş olduğunda gerçekleşir. Okulda bir öğretmenden, konferansta bir konuşmacıdan, kişisel gelişim kitaplarından, belki evde babamızdan ya da sosyal medyadan duymuş, anlık bir gaza gelme yaşamış, iş ciddiye binince de bahanelere sığınıp bir balon gibi sönen motivasyonumuzla baş başa kalmışızdır. Kişisel olarak gerilmiş, umutsuzluğa kapılmış ve tekrar o başarı hikayelerine dönmüş buluruz kendimizi. Bu hikayelerde her şey olağanüstü gerçek ve mükemmeldir. Maslow, böyle hikayeleri duyduktan sonra o meşhur ihtiyaçlar hiyerarşisi piramidini inşa etmiş olmalı. Buna psikolojide bir şey deniyor olmalı, sen yeter ki iste her şeyi başarırsın furyasına birinin dur demesi gerek. Neden ben olmayayım. Bunun borsa ile ne ilgisi var derseniz ki demeniz gerekiyor. Şu ilgisi var, hayatta başarılarımızda ve özellikle başarısızlıklarımızda hep tek başımıza kalacağız. Mesele aslında düşününce hep paraydı ve öyle de devam edecek. Ekmek aslanın ağzında değil midesinde artık. 

Bu kitapta Peter, borsada geçirdiği yıllar boyunca gördüklerini ve öğrendiklerini çok anlaşılır bir dille aktarıyor, tabii çevirinin de başarısını unutmayalım. Ustalığı hisse senetleri ve fon yöneticiliği. Uyarımızı da yapıp devam edelim; bu bir yatırım tavsiyesi değildir, lisanslı ve yasal olarak danışmanlık verenlerden bilgi alınabilir!

Biraz Tanım

Hisse senedi, bir şirketin her şeyiyle toplandıktan sonra elde kalan parasından bir parçadır. Hisse, pay demektir. Fon ise, bir benzetme yapacak olursak alışveriş merkezidir. AVM'de bir yönetici ve çeşitli mağazalar vardır. Mağazalar kar veya zarar edebilir. Burada mağazalar hisse senedi, döviz ve değerli maden gibi şeylerdir. Yönetici de fondan sorumlu kişidir.

Artık Tek Başınasınız

Borsa hakkında pek bir fikri olmayan birine borsacıyım ya da borsada işlem yapıyorum derseniz kumarbaz ve işsiz, yatırımcıyım derseniz iş insanı olursunuz. Bu borsadan ne anladığınızla ilgili. Peter için bu mantıktır. Okullarda öğretilmeyen parayı, ekonomi dersleri ya da istatistik de anlamış değil, mantık en iyi yol. Mantık dersleri ona Wall Street'in ne kadar mantıksız olduğunu gösterdi. 

Peter yönettiği Fidelity Magellan fonu boyunca kendine has yöntemler kullandı. O, hisselere değil şirketlere yatırım yapar. Hisse fiyatları aldatıcı olabilir. Siz şirketin geleceğiyle ilgilenin, der. "Bir hisse sizin ona sahip olduğunuzu bilmez" sözü borsada duygunun değil mantığın işlediğinin kanıtı gibidir. Wall Street'teki profesyonellerden uzak durmamızı öğütleyen Peter, bir amatör gibi düşünmenin sayısız faydasını da görmüş durumda. Bunun nedeni borsayla hiç alakası olmayan birinin mahallesindeki bir mağazanın, bir şirketin veya bir markanın başarılarını Wall Street sihirbazlarından çok daha önce fark edip aklına yatan birine yatırım yapabilmesidir, üstelik iyi bir şirketin hisselerini yok fiyatına satın alma ihtimali de yüksektir. Bu görüş ve gözlemlerin önemini çeşitli analizlerle ekonomiyi tahmin etmenin hiçbir yararının olmayacağını gördüğümüzde anlıyoruz. Çünkü kimse geleceği bilmiyor. Bununla birlikte birtakım rasyonel verilerle neye ve nasıl yatırım yapabileceğinizi öğrenebilirsiniz. Bu yolda her zaman yeni bir şeyler öğrenmek mümkün. 

Peter ne söylemekteydi?

Şimdi kitap boyunca aklıma kazınan on fikri paylaşmak istiyorum.

• Borsa, sabırsızlardan sabırlılara ve akılsızlardan akıllılara para aktaran yerdir.
• Kimileri fiyatı çıkan hisseleri satar, değer kaybeden hisseleri ise elinde tutar. Bu, çiçekleri koparıp dikenleri sulamak gibi bir şeydir.
• Eğer gerekli araştırmalar ve sorular sonucunda 'bu işi bir geri zekalı bile idare edebilir' diyebiliyorsam o hayallerimin hissesidir artık.'
• Bir hisse senedi sizin ona sahip olduğunuzu bilmez, duygusal bir ilişki kurmayın.
• Elinizdeki hissenin fiyatının yükselmesi haklı olduğunuz anlamına gelmez. Tersi olarak hisse fiyatının düşmesi de yanıldığınız anlamına gelmez.
• Hissesini almadığınız şirketin hisse fiyatı çok yükseldi diye, aman dün gece ne kadar para kaybetmişim demeniz anlamsız. Zamanında deniz kenarından arsa alsaydık demek gibi bir şey. 
• Şirketlerin gelişimlerini izleyerek yatırımlarınızı arttırabilirsiniz.
• Önümüzdeki ay, önümüzdeki yıl ya da üç yıl içinde borsa mutlaka düşecektir.
• Borsadaki düşüşler yeni alımlar için eşsiz bir fırsattır, sabırlı olun.
• Hisse fiyatı düştükten sonra artık bir daha düşmez veya yükselince artık daha fazla yükselmez demek büyük bir hatadır.

Zaman zaman 'çok parlak bir fikrim var, bu iş geleceğin işi, beni dinlerseniz yakında köşeyi döneceksiniz' diyenleri duymuş veya görmüşüzdür. Tam bu anda zihnimde yanan ışık bana batık maliyeti hatırlatıyor. Borsa, bir yatırım aracıdır, piyasada kimlerin olduğunu bilemezsiniz. Öncelikle sakin bir kafayla buradaki amacınızı, ne istediğinizi anlamanız gerek. Uzun ya da kısa vadeli bir yatırımcı mı olmak istiyorsunuz buna karar verin. Mantığınız size yardımcı olacaktır. Sizi çok kısa sürede zengin etme vaatleriyle gelenlere kulak asmayın. Her zaman tek başınıza olacaksınız. Bir kuruş dahi kaybetmeyi göze almıyorsanız bunun sizde oluşturacağı psikolojiyi düşünün. Gongun çaldığı saniye itibariyle binlerce lira kaybedebilirsiniz ve bu hisse fiyatı bir daha eski seviyeye hiç gelmeyebilir. Ne yaptığınızı anladıktan sonra sakin kafayla karar vermeye çalışın ve sabırlı olun.

Borsanın, ülke ekonomisine katkıları da tartışılmaz. Özellikle yabancı yatırımcıların girişiyle artan döviz miktarı ülke için bir artıdır. Uluslararası derecelendirme kuruluşlardan gelen pozitif yöndeki notlar da buna işaret ediyor. Borsa İstanbul enflasyon karşısında güçlü bir seçenek olmaya devam edip daha fazla bilinçli ya da bilinçsiz yatırımcıyı çekecektir.

Görüldüğü üzere profesyonel bir yatırımcı bile neyin ne zaman olacağını bilmiyor. Bir tüyo isteyenlere yazı turayla cevap veriyor. Borsa ya düşecek ya artacak nerden bilebilirim ki.

Mark Twain'in bir sözünü paylaşmadan da geçemeyeceğim. "Ekim ayı hisse senedi almak için en tehlikeli aylardan biridir. Diğer tehlikeli aylara gelince, ocak, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül, kasım ve aralık."

Borsayı birkaç sözle usta yatırımcı ve fon yöneticisi Peter Lynch ile anlatmaya çalıştım. Bu uzun bir süreç ve sürekli yeni öğrenmelerle dolu. İnsanın karar verme mekanizması çok ilginç, ön yargılarımızdan kurtulmaya çalışınca sanki bazı perdeler aralanıyor gibi oluyor. Niyet ettim yeni şeyler öğrenmeye.

Mustafa Diker 09.08.2023